Zaterdag mocht ik als journalist in de Deventer Lebuinuskerk een intrigerende ceremonie bijwonen: de wijding van Bernd Wallet tot aartsbisschop van de oud-katholieke kerk.
Filmbeelden en interview
Artikel in de Stentor:
Deventer voor één dag
internationale bisschopsstad
‘Is dit voor een film of is dit echt?’
Tijdens een strak geregisseerde rituele kerkviering is Bernd Wallet (50) uit Utrecht zaterdagmiddag tot aartsbisschop van de oud-katholieke kerk gewijd. In de Deventer Lebuinuskerk waren bisschoppen en andere kerkelijke vertegenwoordigers uit binnen- en buitenland present. ,,We zijn behoedzaam, maar we vieren.
door Sander Grootendorst
foto’s: Ronald Hissink
,,Uiteindelijk gaat het niet om de vormen, maar om het vertrouwen dat het leven waardevol is.” Dat zei kanunnik Marieke Ridder uit Diepenveen, ze werkt in Hilversum als pastoor. Ze was een van de sprekers die zich direct tot de – toen nog niet gewijde – Wallet richtte. Hij werd al begin vorig jaar tot aartsbisschop verkozen, maar door corona moest de bijbehorende viering steeds worden uitgesteld.
Dat de wijding in Deventer plaatsvond hield daarmee verband: de Lebuinuskerk was als ‘grote ruimte zonder vaste banken’ bij uitstek geschikt. ,,We zijn behoedzaam, maar we vieren”, zei Ridder. Bovendien is er een historische connectie. Deventer was in de zestiende eeuw korte tijd bisschopsstad. Een toen speciaal vervaardigde bisschopsstaf maakte onderdeel uit van de plechtigheid zaterdag.
Ridder: ,,Hoe vreugdevol gingen onze voeten naar deze kerk.” Ze refereerde eraan dat ‘de heilige Lebuinus in zijn tijd en op zijn manier’ voor dezelfde opdracht stond als de kerk nu. Dat de Lebuinuskerk tegenwoordig protestants is, zien oud-katholieken niet als belemmering. Integendeel. ,,De verschillen tussen protestant en katholiek zijn zo groot gemaakt… In feite zijn ze marginaal”, stelt Wallet.
De oud-katholieke kerk wil een verbindende rol spelen en het christelijk geloof toegankelijker maken, vernieuwen met respect voor tradities. ,,Tradities zijn als dierbare landschappen die, hoewel langzaam, steeds aan verandering onderhevig zijn.”
‘Vertrouwen’ bleek voor Ridder een sleutelwoord. Tot Wallet sprak ze: ,,Als de kerk je roept tot dit ambt, durf je erop te vertrouwen door God zelf geroepen te zijn. Wij stelden vertrouwen in jou op grond van hoe jij priester, pastoor en collega bent. We vertrouwen erop dat jij antwoorden zult kunnen geven op nog te stellen vragen, en we geloven dat je kunt inspireren en hoop nieuw leven in kunt blazen.”
Ze benadrukte: ,,De kerk spreekt niet de harde taal van beleggers, maar een andere, kwetsbare taal, de taal van zachte worden, van toevertrouwen, verwachten, hopen.” Niets is zeker, en zelfs dat niet: ,,We vragen ook compassie voor de aarzeling, de twijfel en de terughoudendheid die geen mens vreemd zijn, zelfs de apostelen niet.”
De bisschoppen waren zaterdag afkomstig uit onder meer Engeland, Duitsland, Portugal en de Filipijnen. Bisschop Dirk Jan Schoon uit Haarlem trad op als voorganger. Orgelspel (door Marc Lippe), koor, samenzang, bijbellezingen en andere gesproken teksten bepaalden het ritme van de bijeenkomst. De wijding begon om half twee met een rondgang door de kerk en een klein stukje erbuiten. ,,Is dit voor een film of is dit echt?” vroeg een passant op het Grote Kerkhof.
Diverse eeuwenoude rituelen werden doorlopen. Op enig moment legde Wallet zich languit voorover op de grond, een voorschrift dat behoort bij de litanie, het smeekgebed. De aartsbisschop-in-spe kreeg daarna achtereenvolgens een evangelieboek, een borstkruis, een ring, een mijter en de Deventer staf aangereikt.
Om tien vóór drie sprak de voorganger eindelijk de verlossende woorden ‘Utrecht, uw bisschop!’ Waarmee Wallet (50) onder luid applaus in zijn nieuwe functie aan de aanwezigen werd voorgesteld. Een functie die teruggaat tot aartsbisschop Willibrord (658-739). Daarna liep hij richting de kerkgangers, om zijn vrouw Elly en vier kinderen en zijn beide ouders te begroeten. Zijn oudste zoon Nathan had een klein aandeel in de plechtigheid gehad door een van de attributen (het kruis) aan te dragen.
In een kort slotwoord zei Wallet dat hij zonder zijn gezin ,,nooit vanuit vrede en gezelligheid mijn dagelijks werk zou kunnen doen”. En dat hij kan genieten van de ‘vaak onverwachte wijsheid’ in huiselijke kring.
Met een speciaal voor de gelegenheid geschreven bisschopsslied, dat zowel op corona als Wallets wapenspreuk ‘In Christo gaudium’ (Vreugde in Christus) betrekking had, eindigde rond vier uur het wijdingsfeest. De geestelijken liepen, door orgelmuziek en koor begeleid, dezelfde ronde, maar nu in tegenovergestelde richting, de kerk uit.
Bijzondere staf
Een zestiende-eeuwse Deventer bisschopsstaf maakte onderdeel uit van het ritueel. Het benadrukt de historische band tussen de kerken in beide steden. ,,In de zestiende eeuw is in Deventer een bisdom gesticht, dat ongeveer twintig jaar heeft bestaan”, weet Wallet. ,,Twee bisschoppen zijn er actief geweest, ze liggen in de kelder van de Lebuinuskerk begraven. Er is toen voor Deventer een speciale staf vervaardigd.”
,,Het is de bisschopsstaf van Aegidus de Monte (Nederlandse bisschop, overleden in 1577 in Zwolle, red.). Hij was in gebruik bij de bisschoppen van Deventer. Als teken van onze oude banden met de Deventer bisschopskerk is besloten in dit bijzondere geval de Deventer staf te gebruiken bij de wijding van een aartsbisschop van Utrecht, onder wiens bisschoppelijke zorg Deventer momenteel valt.”
© 2021 sander grootendorst / De Stentor