Rachel Carson stond in 1962 aan de bron van de rivier die Liefde voor de leefomgeving zou kunnen heten. Medard Hilhorst schreef een boek over haar. Het geeft de burger hoop.
Zestig jaar nadat Rachel Carson waarschuwde voor de desastreuze gevolgen wordt nog steeds gif gebruikt om insecten te bestrijden. In 1962 kwam haar boek Silent Spring (Stille lente) uit. Ze schreef dat we niet langer zo konden omgaan met onze leefomgeving als we deden: de leefomgeving, de natuur, waarmee we zelf onlosmakelijk verbonden zijn. Naar Carson, bioloog met als specialisatie de zee, werd geluisterd. Ze legde het fundament voor tal van maatregelen die de negatieve invloed van menselijke activiteiten terugdraaiden, waaronder het verbod op dat naargeestige alles-dodende goedje, DDT.
Het baanbrekende werk van de Amerikaanse doet er nog steeds toe. Medard Hilhorst uit Almen toont dat met veel inlevingsvermogen aan in zijn boek Rachel Carson op de bres voor de aarde, onlangs verschenen bij uitgeverij KNNV. Carson steekt geen dat-mag-niet-vingertje op, ze heeft een veel bredere blik, stelt Hilhorst: “Ze laat zien hoe de getijden diep in ons vanbinnen resoneren. De wisselwerking van zon en maan, zee en aarde, raakt ook een snaar in de mens. De zee zit in onze botten, het water zit in ons bloed. De kalme, voortdurende beweging van de getijden tilt de mens uit boven zichzelf en verbindt ons aan de dingen rondom. De werkelijkheid is zoveel groter, dieper, mysterieuzer en wezenlijker. Ze gaat vooraf aan wie we zijn.”
Carson bezigde een poëtische taal die naar het religieuze reikt. Maar ze was en bleef een – literair geïnspireerde – wetenschapper die handelde uit pure liefde voor haar onderwerp: de planeet waarop wij leven en de wezens die wij zijn. Liefde die zich uit in “plezier en verwondering”. En bezorgdheid.
Wat ze te zeggen had was concreet, het gevolg van logisch nadenken en studie. Toen al waren er onmiskenbare tekenen dat beestjes resistent worden voor bestrijdingsmiddelen, dat het toepassen uiteindelijk tot niets leidt. Ze pleitte voor een biologische, natuurlijke aanpak. Inderdaad heeft die sindsdien een hoge vlucht genomen; sluipwespen die eitjes in vervelende vliegen leggen en zo. De natuur biedt zelf de beste oplossingen, hartstikke handig. Maar we zijn er nog lang niet.
Er is een tweestrijd gaande tussen voor- en tegenstanders van gif. Zoals zo ongeveer alles wat zich afspeelt onderhevig is aan polarisatie. Toch vermoed ik dat diep vanbinnen niemand gif wil inzetten. Je spant het paard achter de wagen, betoogt Carson. “De toevlucht nemen tot wapens zoals insecticiden […] is een bewijs van ontoereikende kennis en van een onbekwaamheid om de processen van de natuur zo te leiden dat brute kracht onnodig wordt.”
Het zou mooi zijn als Carsons zachte kracht, gebaseerd op kennis en liefde, het platte cynisme kan terugdringen waarmee je soms over de natuur hoort spreken. Hilhorst schrijft: “Vanuit een ontwikkelingsgeschiedenis van eeuwen en nog eens eeuwen […] probeert Carson het menselijk bestaan als ‘natuurlijk’ te begrijpen. Het laat een ontwikkeling zien naar immens complex leven en een nauwelijks te bevatten bewustzijn. Het leven zelf wijst de mens tenslotte zijn/haar bijzondere en tegelijkertijd nederige plaats.”
Na het lezen van Hilhorsts boek voelde ik me nederig ten opzichte van Rachel Carson. Haar boodschap is eenvoudig. Nederigheid, plezier, verwondering – daarmee gaan we het redden.
© 2022 sander grootendorst / Achterhoek Nieuws
