De verkiezingsstrijd in de VS – geen toppunt van fijnzinnigheid – volgde ik tussen de bedrijven door op Twitter. Toen ik op ‘Pennsylvania’ klikte, verscheen opeens een foto van een boom in de industriestad Pittsburgh: een ginkgo in citroengele herfsttooi. Wél een toppunt van fijnzinnigheid.
Ik tikte ‘ginkgo’ in en mijn laptop veranderde in een schitterend Chinees bos. Bij een van de foto’s las ik: ‘Ze zagen ons komen en ze zullen ons weer zien gaan.’ ‘Ze’, dat zijn de ginkgo’s, ‘ons’, dat zijn wij, de mensheid. Bijna een geruststellende constatering in het licht van de venijnige tweestrijd in Amerika. Als die bekvechtende mensen er niet meer zijn, leven op aarde nog altijd ginkgo’s.
Maar uiteraard hoop ik dat we hier nog een hele tijd kunnen blijven rondlopen, alleen al om elke herfst weer troost en inspiratie te vinden bij het kleurenspel van de bladeren.
Ginkgo’s zijn oersterke bomen. Fossielenvondsten tonen aan dat ze al 270 miljoen jaar op deze planeet bivakkeren. De Duitse schrijver en dichter Johann von Goethe, die zich ook verdiepte in de evolutie van planten, noemde ginkgo’s oerbomen. Geen enkele nog bestaande bomensoort is er al zo lang als de Ginkgo biloba. Ooit had je meer ginkgosoorten, maar op de ‘biloba’ na zijn ze uitgestorven. Dat ‘biloba’, oftewel ‘tweelobbig’, heeft betrekking op de blaadjes die er een beetje uitzien als zwemvliezen. Reden waarom hij ook wel eendenpootboom wordt genoemd. Goethe zag er twee blaadjes in die samen één waren geworden.
Betwijfeld wordt of er in China nog wilde exemplaren voorkomen; maar sowieso staan in Azië ginkgo’s die minstens duizend jaar geleden werden aangeplant.
Een legendarisch voorbeeld van oerkracht zijn de circa honderdzeventig ginkgo’s rond de inslagplaats van de atoombom op Hiroshima. Alle overige organismen in de omgeving gingen dood. De ginkgo’s niet, en ze groeien er nóg, fiere symbolen van natuurlijke standvastigheid. En elk insect bijt zich stuk op het harde hout.
De beide g’s in ‘ginkgo’ moet je eigenlijk uitspreken als in het Duitse ‘gelb’. ‘Ginkgo’ betekent in het Chinees oorspronkelijk ‘zilveren abrikoos’, wat duidt op de ook al geelachtige vruchten.
Je hoeft voor ginkgo’s niet naar China of naar Pittsburgh, Pennsylvania. Mijn oog viel vorige week op een fraai exemplaar in Zelhem, Achterhoek.
Ginkgo’s behouden hun herfstgewaad langdurig, maar verliezen het vervolgens binnen enkele dagen. Dan liggen de blaadjes uitgespreid als een gouden tapijt.
Dat zo’n Aziatische boom het ook in het westen goed deed, was voor Goethe een teken van poëtische verbinding tussen oost en west. Bij een bezoek aan de tuin van kasteel Heidelberg in 1815 wandelde hij met bankiersvrouw Marianne von Willemer naar de daar aanwezige ginkgo. Hij raapte twee blaadjes op. Die plakte hij later onder zijn gedicht ‘Ginkgo biloba’ en hij stuurde het aan Marianne. Fijnzinnige actie. Twee blaadjes, samen één.
Het was in Heidelberg hun laatste ontmoeting.
De ginkgo zag hen komen en ook weer gaan.
Sander Grootendorst, Contact-Achterhoek Nieuws © 2020
NB: Toen bekend werd dat Joe Biden de nieuwe president van Amerika zou worden, stonden we oog in oog met een goudgeel bloeiende ginkgo. Op de grond lag een blaadje met druppels erop. A new dawn. Ook de ginkgo in Pittsburgh heeft weer een oude (de natuur niet welgezinde) president zien gaan en een nieuwe zien komen.
Naar aanleiding van de column kwamen diverse tips binnen over locaties waar in deze regio zoal mooie ginkgo’s te vinden zijn. Veel dank daarvoor! Dit is een foto van de oudste ginkgo in Zutphen, geplant circa 1910. Hij groeit naast het beeld van de strijdlustige dichter Sir Philip Sidney.
