De opening van de expositie ‘Grondlegger’ in museum STAAL was het sluitstuk van een bijeenkomst in het Almensch kerkje, waarin het belang van W.C.H. (Winand) Staring voor zowel geologie als landbouwonderwijs werd benadrukt. Zo onderscheidde Winand voor het eerst de geologische tijdperken diluvium en aluvium. Waarvan vader A.C.W. noch zoon W.C.H. Staring weet van hadden, is dat er in de 21e eeuw sprake zou zijn van het ‘antropoceen’. Zozeer heeft de mens ingegrepen in het landschap (ook A.C.W. al door zijn aanleg van de Barchemse Veengoot). Geoloog Michiel van der Molen (TNO) liet in zijn lezing weten dat tegenwoordig het ‘antropoceen’ daadwerkelijk als geologisch tijdperk wordt gerekend. “We verplaatsen bijvoorbeeld als mens meer zand dan de natuur ooit in zo korte tijd heeft gedaan.” De sporen daarvan zullen blijven.
[later meer hierover]. Het maakt in expositie in museum STAAL des te interessanter en actueler.
© sander grootendorst / Achterhoek Nieuws
De tentoonstelling over Winand Staring (1808-1877), grondlegger van de Nederlandse geologie en landbouwkunde, is zaterdagmiddag in Almen geopend door… Winand Staring.
Getooid met pruik en nepbaard sprak de verre nazaat en naamgenoot van de man wiens leven en werk de komende maanden centraal staat in museum STAAL tot het publiek. Een komische imitatie van zijn voorvader, die hij aan het eind van zijn speech liet zeggen dat zijn achterachterkleinzoon de beeltenis aan de muur van het museum zou moeten onthullen. “Winand, waar ben je?”
Waarna hij pruik en baard wegtrok om samen met zijn zus Jennine Staring en museumdirecteur Pien Pon het doek te verwijderen voor een bronzen plaquette, waarop zijn voorvader is afgebeeld. “De plaquette is mogelijk gemaakt door onze zus Anneke, die ons in september helaas is ontvallen.”
Vervolgens liep het gezelschap het museum in, en meteen maar over de eerste geologische kaart van Nederland heen: die is in het kader van de expositie op de vloer aangebracht. Grappig effect dat bezoekers door de knieën moeten om het museumstuk te aanschouwen. Winand Staring is de maker van die eerste kaart.
Over deze Winand waren de aanwezigen voorafgaand aan de opening heel wat te weten gekomen. Diens vader A.C.W. Staring geniet grotere bekendheid, onder meer door de beginregel van zijn gedicht De hoofdige boer: ‘Elk weet waar ’t Almensch kerkje staat’. In die kerk, tegenover het museum, hadden deskundigen uitgebreid en gloedvol over Winand en zijn daden geïnformeerd. Winand en Jennine, de nazaten, van wie laatstgenoemde tegenwoordig op de Wildenborch woont, hadden uit handen van Pien Pon de eerste exemplaren van de tentoonstellingscatalagus ontvangen.
Tussen geologie en landbouwkunde zijn duidelijke raakvlakken; in Winands negentiende eeuw vormden ze nog één geheel. Zijn onderzoek deed hij om wetenschappelijke kennis te vergaren én om praktische landbouwoplossingen te vinden. Michiel van der Meulen, hoofd geologie bij het TNO, vertelde over de totstandkoming van de eerste geologische kaart van Nederland. Pionierswerk, want er was tot dan toe niet veel meer voorhanden dan een vage kaart met de vermelding dat in de Lage Landen fossielen van zoogdieren waren aangetroffen. Sjoukje Heimovaara, bestuursvoorzitter van de Wageningen Universiteit, ging in op het belang van Winand Staring voor het landbouwonderwijs, ook aan kinderen uit arme gezinnen – daarmee trad hij in het voetspoor van A.C.W., die bij de Wildenborch een schooltje had opgericht. Een aartje naar zijn vaartje, die Winand.
Bij Achterhoekers allicht minder bekend is dat de naam Staring op diverse andere plekken in het land voortleeft, bijvoorbeeld in het Wageningse Staringgebouw. Hoogleraar bodemscheikunde en Winand-kenner Rob Comans nam het publiek mee in zijn recente ontdekkingstocht naar het aandeel dat Winand had in de oprichting van de Rijkslandbouwschool, de huidige Rijksuniversiteit Wageningen. Zijn rol blijkt doorslaggevend te zijn geweest, tot het schrijven van een lobbybrief aan een toenmalig Tweede-Kamerlid aan toe.
In zijn openingstoespraak vatte achterachterkleinzoon Winand, verkleed als verre voorvader, de toespraken op gevatte wijze samen. Dat hij het destijds zo ver heeft geschopt, kwam mede door zijn “uitstekende training” op de Wildenborch. Hij dichtte zichzelf “een zekere vastberadenheid” toe: “Niet alleen wat betreft wetenschappelijke prestaties, maar ook in het dienen van een maatschappelijk belang. ”Mijn betekenis voor geologie en landbouw heeft bijna mythische proporties aangenomen, maar de beoordeling laat ik graag over aan hen die mijn werk voortzetten. Zelf ben ik het meest blij met de nieuwe handploeg, die zoveel boeren de arbeid verlicht.”
Toevallig reed juist bij die woorden luidruchtig een tractor over de Dorpsstraat voorbij.
“Ook ga ik nog wel eens kijken bij mijn geliefde De Boekhorst (het landhuis in Klein-Dochteren waar de geoloog woonde, SG). Dankbaar dat de nieuwe bewoner, Pieter van Druten, de boel een beetje heeft opgeknapt. En ik dank natuurlijk Pien Pon, die ons aller Achterhoek zichtbaar maakt rond de gedichten van mijn vader Anthoni. In het museum is nu zelfs aan mij een tentoonstelling gewijd, en aan mijn levenswerk: de aarde.” Applaus!
Overovergrootvader Winand zou trots zijn geweest op zijn achterachterkleinzoon.
Tienduizend bezoekers
De tentoonstelling ‘Grondlegger’ over Winand Carel Hugo Staring is geopend tot 26 maart 2023. Het is de opvolger van de tentoonstelling over de kunstenares Jeanne Bieruma Oosting. Museumdirecteur Pien Pon liet weten dat die liefst 10.000 bezoekers heeft getrokken. In het kader van de nieuwe expo is onder meer tekenwerk van Winand te zien. Uitgebreide aandacht is er voor de grondlagen die in Nederland voorkomen. Je kunt er niet alleen naar kijken, je kunt ze ook voelen en onderzoeken. Speciaal voor kinderen staat de Kinderzolder vol met dino’s. Wat gebeurde er eigenlijk met de aarde voordat dinosauriërs er rondliepen?
Starings geologische kaart van Nederland is in museum STAAL afgebeeld op de vloer.
