Kunt u ons de weg naar Kranenburg vertellen?

KRANENBURG/KRANENBURG – Mogelijk was het een gevolg van desinformatie door AI. Kunstmatige intelligentie is  ook niet alles. Een medewerker van De Gelderlanderverwarde op een wel heel originele manier Kranenburg met Kranenburg. Het Duitse stadje tussen Nijmegen en Kleef met het Achterhoekse dorpje Kranenburg bij Vorden.

Inwoners van een van beide plaatsen zullen bij het lezen van de tekst op de website wel even met hun oren hebben geklapperd. “Kranenburg – een Duits dorpje in de gemeente Bronckhorst en onderdeel van de Achterhoek”, het stond er echt. Dat je twee identieke plaatsnamen met elkaar verwart, komt vaker voor, wij gingen ooit op vakantie naar het Tsjechische Harrachov, dat we aan het begin van de avond bereikten: om daar te horen dat er nóg een Harrachov bestaat, 300 kilometer oostwaarts – waar we ons huisje hadden geboekt.

En dat er in de Achterhoek een Duits dorpje zou liggen is niet zo eigenaardig als het klinkt. Ooit was bijvoorbeeld het dorp Wehl een Duitse enclave, je ziet dat aan de schrijfwijze van de naam nog terug. Maar dat er een Duitse enclave binnen je gemeente, Bronckhorst in dit geval, zou liggen, lijkt een onmogelijke constructie.
Het korte krantenstukje gaat over een feest van de plaatselijke brandweer en is overduidelijk in het Duitse Kranenburg gesitueerd. “De burgerij en de collega’s uit de wijde omgeving” waren uitgenodigd: die zin komt nogal Duitstalig over, het woord ‘burgerij’ is hier tegenwoordig ongebruikelijk. Het was tot enkele jaren geleden de naam van een galerie in Vorden, genoemd naar de eigenaar: Ireen Burger. Dat is dus wel weer vlak bij het Nederlandse Kranenburg.
Het Duitse Kranenburg behoorde in de middeleeuwen tot het graafschap Kleef (net als Wehl), het lag op de grens met het graafschap Gelre: het huidige Gelderland dankt zijn naam aan een tegenwoordig Duitse stad, niet ver van Kranenburg: Geldern. Grenzen zijn niet in beton gegoten, zo leert de geschiedenis. En ze blijven vloeiend: in Kranenburg zijn de afgelopen decennia flink wat Nederlanders komen wonen. De stad dankt er een groot deel van haar recente groei aan. Er wonen ruim 11.000 mensen, onder wie liefst 3.000 Nederlanders. Wie niet verhuisde, vanuit met name de regio-Nijmegen, doet er graag zijn of haar boodschappen.

Kraanvogels
Het Vordense Kranenburg is een stuk kleiner (200 inwoners); des te opvallender de aanwezigheid van een uit de kluiten gewassen kerk, ontworpen door de beroemde architect Pierre Cuypers. De beide Kranenburgen hebben hun katholieke grondslag met elkaar gemeen; het Vordense was in de 19e eeuw als katholieke enclave in de verder overwegen protestante Graafschap (het Graafschap Zutphen, wel te verstaan). Het Heiligenbeeldenmuseum dat sinds 2000 in de Sint-Antoniuskerk is gevestigd ademt dat katholicisme volop.
Kraanvogels (Kraniche in het Duits, cranes in het Engels) zijn de naamgevers van het dorp en waarschijnlijk ook van de stad. De vogels broedden in deze omgeving eeuwenlang in moerassig terrein. Mooi dat kraanvogels in het Korenburgerveen bij Winterswijk na lange afwezigheid zijn teruggekeerd, zo’n beetje tussen beide Kranenburgen in. Je hoort en ziet ze in het de lente en de herfst wel in groepen overtrekken. Wie weet verlokken de maatregelen van Waterschap Rijn en IJssel om het water in tijden van droogte beter vast te houden, waardoor het weer wat moerassiger wordt, de kraanvogels ook weer tot een landing bij Kranenburg.
Grote groepen kraanvogels streken ook ooit bij het Duitse Kranenburg neer. Dat zou heel goed de naam kunnen verklaren. Er is een tweede optie: een nu verdwenen 13e-eeuwse Kranenburgs kasteel was gebouwd op Kranen: lange palen die diep in de (nog een overeenkomst) moerassige grond werden geslagen.

Big Tech
Dat was allemaal ver voordat ‘Big Tech’ de wereld opzadelde met Artificial Intelligence: AI, dat de mensheid enerzijds van voordeel kan zijn, maar anderzijds ook des- en non-informatie in de hand werkt. En iedereen, vooral journalisten en politici, tot grote alertheid dwingt.
We zullen de machines maar niet laten weten dat er nog veel meer Kranenburgen (hebben) bestaan: een dorp ergens tussen Bremen en Hamburg, een begraafplaats in Zwolle, een voetbalclub in Den Haag (FC Kranenburg)… Plus natuurlijk nog allemaal mensen, in Nederland en Duitsland, met Kranenburg als achternaam.
Voor ons hier in de Achterhoek is het Vordense Kranenburg verreweg het dichtste bij. Het Heiligenbeeldenmuseum is een bezoekje waard. Iconen is dit jaar het thema. Misschien komen er ook wel Touristen aus Kranenburg een kijkje nemen.

© sander j. grootendorst / Achterhoek Nieuws

[Met dank aan Maurits van Aalst]