Leerzaam digitaal spreekwoordenmuseum verbindt streektalen in grensgebied
DOETINCHEM – Dertig dialectspreekwoorden aan beide zijden van de Nederlands-Duitse grens hebben een plek gekregen in het Spreekwoordenmuseum dat directeur Femia Siero van Erfgoedcentrum Achterhoek en Liemers (ECAL) in Doetinchem woensdag 9 oktober officieel heeft geopend.
Door Sander Grootendorst
Je hoeft niet naar Doetinchem om het museum te kunnen bezoeken, je hoeft helemaal nergens naartoe: het museum bestaat alleen online, maar het is wel net echt. Het werk van de Zwolse vormgever Coen Bouwstra, die bij het ECAL live een toelichting kwam geven. Het idee erachter is van Girbe Buist, ook Zwollenaar, kenner van en initiatiefnemer op divers streekcultureel terrein. Hij vond gehoor bij de Stichting Culturele Grenscontacten Achterhoek-Westmünsterland en bij het Stimuleringsfonds Nedersaksisch van het Erfgoedcentrum. De provincies Gelderland en Overijssel financierden mee. (De spreekwoorden zijn afkomstig uit Achterhoek, West-Münsterland, Grafschaft Bentheim, Twente en Drenthe).
Iedereen blij dus. Oftewel: Dree maol lachen is bääter as een maol nao ’n Dokter gaon. Althans, indien je woonachtig bent in West-Münsterland. Zo zeggen ze dat daar. Een wat langere versie van het Nederlandse ‘lachen is gezond’. Daar blijft het qua informatie in het museum niet bij, je krijgt ook antwoord op de vraag in hoeverre, soms stokoude, spreekwoorden eigenlijk wel kloppen: feit of fictie? Het ‘Dree maol lachen’-spreekwoord klopt in belangrijke mate, lezen we: “Tijdens het lachen daalt de bloeddruk. Ook leidt lachen tot spierontspanning en verhoogt het je pijndrempel.” Maar helaas, zo wordt eraan toegevoegd, is het geen absolute garantie dat je niet ziek zult worden.
Dit spreekwoord tref je aan op de tweede verdieping bij het thema ‘gezondheid’. Je kunt door het virtuele gebouw met de lift of met de trap. Het museum ziet eruit als een kleine villa. Bouwstra vertelde dat hij in grensgebied heeft gezocht naar kenmerkende architectuur; daar heeft hij zijn ontwerp op gebaseerd.
Het Spreekwoordenmuseum is ook een streekwoordenmuseum. Directeur Siero: “Met dit soort creatieve projecten kun je streektaal op een ongedwongen manier onder de aandacht brengen. Je zou ook met grammatica en spelling kunnen beginnen, maar dan haken mensen toch af.”
Ze hield haar inleiding in het Nederlands, de aanwezige West-Münsterlanders konden dat met hun geoefend oor prima begrijpen. Al nam Coen Bouwstra bij zijn uitleg voor de zekerheid zijn toevlucht tot het Engels. Ook al geen probleem. “Nee, dan het zogenoemde Klei-Platt, dat ze in het oosten van West- Münsterland praten”, zei Antonius Böing (cultuurspecialist bij Kreis [district] Borken). “Dat is soms echt moeilijk te verstaan. Het Sand-Platt, mijn eigen dialect, staat dichter bij het Achterhoeks.”
Soort zoekt soort
De bijeenkomst in Doetinchem trok belangstellenden die van zichzelf al veel op hebben met dialect. Met andere woorden (in het Winterswijks): Soort zöch zich en soort fund zich – soort zoekt (en vindt) soort. Ze hopen dat ook anderen de digitale weg naar het museum kunnen vinden. Het voordeel van virtueel: het kan naar believen worden uitgebreid, misschien in de toekomst met stemmen van streektaalsprekers – zodat je als bezoeker dat Klei- en Sand-Platt ook kunt hóren. Er zijn nu al extraatjes, zo kun je in de museumwinkel een e-book downloaden en op de bovenste verdieping een podcast beluisteren die speciaal over pedagogische spreekwoorden gaat. Wie dat wil kan zichzelf onderwerpen aan een “spreekwoordentest”. Girbe Buist: “Er is een theorie die zegt dat je op vijf manieren met conflicten kunt omgaan. De een heeft de neiging dingen te sussen, de ander wil juist van alles erdoor drukken. Aan de hand van de spreekwoordentest kun je bepalen tot welk type jij behoort.”
En dat allemaal in het museum waar je vierentwintig uur per dag welkom bent. Gratis en voor niets. euregio-spreekwoorden.eu
© 2024 sander grootendorst / Achterhoek Nieuws