Fred Senator in de sjoel bij de boekpresentatie, 2019.
In memoriam Fred Senator
Een groot gevoel voor rechtvaardigheid
ma 15 nov 2021
ZUTPHEN – Na een ziekbed van een half jaar overleed hij op een vrijdag. De dag waarop de meeste mensen – Zutphenaren en toeristen – hem in de loop der jaren hebben gezien. Dan is de synagoge geopend en Fred Senator (1937-2021) was de sleutelbewaarder van het gebouw aan de Dieserstraat. In de kern een bescheiden functie, maar hij maakte er véél meer van. Staande bij het geopende hek sprak hij voorbijgangers aan en er ontspon zich vrijwel zonder uitzondering een praatje waarin hij zijn gesprekspartners van de ene naar de andere anekdote en kwinkslag leidde. Hij beschikte over een roestvrij geheugen. Natuurlijk vertelde hij ook over het lot van de Joden en over de sjoel, zoals hij de synagoge gewoontegetrouw noemde. “Vrijdag ben ik op sjoel.”
Geboren werd hij in Arnhem. In de oorlog vluchtte het gezin Senator naar Amsterdam en de kleine Fred verbleef ook nog op een onderduikadres bij de familie Visser in Holwerd. Hij overleefde de oorlog, zijn ouders werden vermoord. De Arnhemse familie Mozes ving hem op. “Ik ben sindsdien altijd bezig geweest met overleven”, zei hij.
Hij volgde het dagelijks nieuws op de voet. Na een uitzending van Nieuwsuur in 2018, waarin een NS-topman bekend maakte dat nabestaanden van familieleden die met de trein door nazi’s zijn afgevoerd een schadevergoeding konden krijgen, maakte Senator zich boos over het ontbreken van informatie: hoe kon je een vergoeding aanvragen? Hij wees op de gevorderde leeftijd van de nabestaanden. Hij had een groot gevoel voor rechtvaardigheid.
De biografie van Fred Senator is op de eerste plaats een liefdesverhaal. Hij was nog heel jong toen hij Nanny Koppel leerde kennen. Hun wens om met elkaar te trouwen ging niet in vervulling, beiden huwden een ander, kregen kinderen… “En het bijzondere is: we zijn allebei weer gescheiden, ongeveer gelijktijdig.”
Waarna Fred en Nanny elkaar alsnog vonden en voortaan onafscheidelijk bleven. Ze vestigden zich in Eefde. Toen Nanny de afgelopen jaren fysiek en psychisch achteruitging, zorgde haar echtgenoot met veel toewijding voor haar. Als hij ergens naartoe moest – bijvoorbeeld om het vereiste aantal van tien mannen bij een Joodse gebedsdienst te completeren – nam hij Nanny altijd mee. “Ik laat haar niet alleen.”
Ze woont nu in een verzorgingshuis in Eefde.
Zo’n tien jaar geleden zei de overbuurman van de synagoge – die de trein moest halen en Senator dus onderbrak toen die aan een lange anekdote begon –: “Weet je wat een idee zou zijn? Een boek maken over jouw leven!”
Daar heeft Fred Senator werk van gemaakt. Het boek, geschreven door Eke Mannink, kwam er uiteindelijk in 2019. Het heet Verweven levens. Senators leven was verweven met dat van talloze anderen. Bovenal met dat van zijn grote liefde Nanny.
Sander Grootendorst
