Utrechter Bernd Wallet werd in februari vorig jaar verkozen tot aartsbisschop van het Bisdom Utrecht. De wijding heeft op 18 september plaats in de Deventer Lebuinuskerk. ,,We mogen de originele zestiende-eeuwse Deventer bisschopsstaf gebruiken. Een schitterend ding.’’
Sander Grootendorst
Deventer
De Oud-Katholieke Kerk is in Nederland niet groot, maar zij gaat wel terug op de oudste kerkelijke tradities: ,,Een continuïteit vanaf bisschop Willibrord. Ik ben zijn opvolger”, zegt Bernd Wallet (50) in de keuken van de pastorie naast de Sint-Gertrudiskerk in Utrecht. Daar heeft het gesprek plaats omdat het er op een hete junidag nog betrekkelijk koel is. Wallet is hier tien jaar priester geweest en hij woonde er met zijn gezin. Inmiddels verhuisde hij naar een andere plek in Utrecht.
,,Ik ben geboren in Middelburg, maar Utrecht voelt echt als mijn stad.” Tegelijkertijd bekommert hij zich om alle parochianen van het uitgestrekte bisdom, waartoe dus ook Deventer behoort. Zijn blik – en die van de Oud-Katholieke Kerk als zodanig – reikt de hele wereld over. Zo heeft de Nederlands Hervormde Kerk samen met de Oud-Katholieke Kerk de Wereldraad van Kerken opgericht. Met als belangrijkste doel: ,,Een einde maken aan de verdeeldheid onder christenen.”
Marginaal
Interessant detail: in zijn studententijd stapte Wallet, van huis uit Nederlands Hervormd, over naar de Oud-Katholieke Kerk. ,,De verschillen tussen protestant en katholiek zijn zo groot gemaakt… In feite zijn ze marginaal. Je kunt in wezen alleen maar spreken van verschillende spiritualiteiten.”
De periode vóór de zestiende eeuw, vóór de Reformatie en de beeldenstorm, noemt Wallet, met een knipoog, ‘de goeie ouwe tijd’. Niet dat alles koek en ei was toen, maar dat schisma’s het geloof gingen splijten, heeft het er niet bepaald beter op gemaakt. Daarbij komt dat de Oud-Katholieke kerk het met de Rooms-Katholieke fundamenteel oneens is over de zogeheten onfeilbaarheid en de almacht van de paus. Maar ook met ‘Rome’ blijven de Oud-Katholieken in dialoog.
,,We zijn niet tegen het primaat van een eerste bisschop van alle kerken, maar voor ons staat voorop dat een bisschop de eerste voorganger is in de lokale kerk.” Een kerk ‘dicht bij de mensen’ dus. Wallet komt over als de verpersoonlijking daarvan. Bij officiële gelegenheden toont hij zich in zijn kazuifel. Maar gewoonlijk tref je hem in overhemd en spijkerbroek. Hij is getrouwd met Elly Jonker, ze hebben samen vier kinderen.
Gedragen
Het was voor Wallet anderhalf jaar geleden een verrassing dat hij werd gekozen. ,,Vooral omdat er meteen in de eerste ronde al de vereiste meerderheid bleek te zijn. Ik had officieel nog twee weken bedenktijd, maar bij zo’n groot ja kon ik zelf ook alleen maar ja zeggen. Ik voelde me gedragen door de kring.” De kring: het kapittel, de priesterraad, aangevuld met betrokken leken, totaal een man (en vrouw) of dertig, schrijven een naam op een briefje en degene wiens naam het vaakst is genoteerd, die wordt het. Een officiële kandidatenlijst is er niet.
Wallet had er van tevoren over nagedacht wat de functie met zich mee zou brengen. ,,Ik had al een aardige indruk, ben een dag in de week assistent geweest van mijn voorganger Joris Vercammen. Ik weet dat je een eigen invulling kunt geven aan het werk, je kunt doen wat bij je past. Al is er daarnaast een overvolle agenda. Een derde van het werk is internationaal, tweederde is voor de parochies, dan ben je tussen de mensen. Van wie ik velen persoonlijk ken. Internationaal is bijvoorbeeld het presidentschap van de Unie van Utrecht, een federatie van geestverwante kerkgenootschappen in Europa.”
Maar al dat vergaderen staat toch ook weer niet ver van waar het werkelijk om draait. Zo prijst Wallet het overleg met de Koptische, de Syrisch-orthodoxe, de Grieks-orthodoxe, de Russisch-orthodoxe en de Eritrese kerken, waarvoor je tegenwoordig om twee redenen niet meer constant op reis moet: je kunt immers wereldwijd samenkomen via Zoom. ,,Dat blijven we na corona zeker doen.” En: Al deze kerken zijn inmiddels in Nederland vertegenwoordigd: de Russisch orthodoxe, klein maar fijn, in Deventer, ,,het kerkje van Theo van der Voort in die winkelstraat (Kleine Assenstraat, SG), we hebben goede contacten met hem”.
Getijdenboek
Over Deventer gesproken: in de zestiende eeuw is hier een bisdom gesticht, dat ongeveer twintig jaar heeft bestaan. ,,Twee bisschoppen zijn er actief geweest, ze liggen in de kelder van de Lebuinuskerk begraven. In Italië is toen voor Deventer een prachtig getijdenboek gekocht, dat ligt hier in Utrecht in een kluis. We gebruiken het bij de wijding, net als de staf, destijds speciaal gemaakt. Een schitterend ding. Hij bevindt zich in het Catharijne Convent. Dat we hem mogen gebruiken, is uniek.” Het gaat daarbij niet om de pracht en de praal, maar om de waarde van de traditie.
Wallet verheugt zich op de dag van de wijding. Eigenlijk moet die binnen drie maanden na de verkiezing plaatsvinden, dat kon nu vanwege de pandemie niet. ,,Na de verkiezing had ik al wel het bestuurlijk gezag, maar het was het halve werk, de wijding moet dat afmaken. Dick Schoon, de oud-katholieke bisschop van Haarlem, gaat op 18 september voor in de eucharistieviering. Volgens het Concilie van Nicea uit 325 moeten twee bisschoppen hem assisteren. Dat worden waarschijnlijk een Anglicaanse (Engelse) en een Duitse. Als uiterlijke tekens krijg ik staf, mijter, borstkruis en ring overhandigd. De ring is gemaakt door mijn vrouw Elly. Er wordt een litanie gezongen uit een abdijboek uit Egmond, met toestemming van de monniken daar: ‘In de hemel is vreugde, de aarde viert mee.’ Daarbij lig ik languit op de grond, ter hoogte van de graven van de Deventer bisschoppen, haha, echt waar.”
Als de wijding is gedaan, verdwijnt het ‘elect’ achter Wallets naam en kan hij in vol ornaat aantreden waar dat gewenst is. ,,Een veel grotere verandering zit ’m in het langzaam verdwijnen van corona: dat we weer samen kunnen komen voor vieringen. Het geeft mijn wijding tot aartsbisschop een extra dimensie.”
© 2021 sander grootendorst | de Stentor