‘Niet voor niets gaan de kleinste vogels mij uit de weg.’ De Oekraïense dichter Vasyl Stus (1938-1985) schreef als Sovjet-gevangene poëzie over de laatste restjes hoop en vertrouwen.
Je schrijft in het Oekraïens Василь СTус. In het Nederlands ongeveer uitgesproken als Wasielj Stoes. De internationale schrijfwijze is Vasyl Stus. Oekraïens dichter en schrijver, 1938-1985. Oekraïne was gedurende zijn leven onderdeel van de Sovjet-Unie. Bijna waren we vergeten dat ook kort vóór de perestrojka elk kritisch geluid jegens het regime met harde hand werd gesmoord. Stus onderging hetzelfde lot als als Osip Mandelsjtam tijdens het bewind van Stalin. Een dichter, opgepakt, afgevoerd, nooit meer iets van vernomen. In Oekraïne is Stus een belangrijke naam. Hij staat voor de vrije cultuur, het vrije woord, dat hij gedwongen was te schrijven in gevangenschap, ver weg van zijn geboortegrond, volledig geïsoleerd. Hij voelde zich in dichterlijke zin verbonden met de wereld, vertaalde Goethe, las T.S. Eliot, wist veel van literatuur. Maar zong met zijn eigen stem gekwelde liederen, vervat in moderne poëzie. In 1985 werd hij voorgedragen voor de Nobelprijs; in dat jaar vond hij ook zijn dood. Hopelijk is de schrijver Сергій Жадан (Sergi-j Zjadan), geboren in 1974, niet hetzelfde lot beschoren. Hij schreef onder meer De ontdekking van de jazz in de Donbas (niet in het Nederlands vertaald), woont in Charkiv, waar hij zich voor zover bekend nog bevindt. Onlangs werd hij door het Poolse comité voor de Nobelprijs voorgedragen.
Gedicht van Vasyl Stus uit de bundel Scheppingstijd; vertaald uit het Engels (van Bohdan Tokarsky)
Ik wist: de wereld verborg zichzelf voor mij,
achter elk ding verstopt zich een ander ding
dat op mijn hielen stapt. Consequent
weigert het zijn ware gedaante te onthullen:
want dat vertrouwen en die vriendschap
tussen mens en wereld zijn nu verloren.
Niet voor niets gaan de kleinste vogels
mij uit de weg en schieten de vissen zodra
ze de vorm van een mens zien alle kanten op,
en willen de breekbaar mooie bloemen zich
van mij bevrijden (het laatste beetje hoop
dat vertegenwoordigers van de mensheid
zich niet totaal te schande maken). Al met al
heeft de harmonie van de werelden
de mensheid niet losgelaten, lijkt mij,
maar afstand tot ons genomen: hier
ligt de grens van jouw wezen in de wereld.
Met dank aan Gerdien Verschoor en Dachabracha.
© 2022 sander grootendorst
Als blijk van waardering en ter ondersteuning van natuurvertaler.nl kun je een bedrag naar keuze overmaken. Eventuele donaties gaan naar Oekraïne: www.prorizne.org
Betaling geschiedt veilig via iDeal of PayPal
Of rechtstreeks overmaken naar NL96ASNB0707472814 ten name van Natuurvertaler.
Alle gegevens worden strikt vertrouwelijk behandeld.
Vragen, opmerkingen? Vul dan het contactformulier in.