(dubbel)klik op document voor leesbaarheid
Integrale tekst:
Verbijstering over Aleida’s lot in ‘De Heks van Almen’
Vraagt de ene actrice aan de andere, tegen het eind van het toneelstuk: ’Weet je zeker dat je verder wilt spelen?’
Nee, Julia Bedner valt niet uit haar rol, als dochter Greetje van ‘heks’ Aleida in De heks van Almen. Beter gezegd: in het script stáát dat ze uit haar rol moet vallen, zoals ook Manja Bedner, alias Aleida, even géén Aleida is. De twee discussiëren in een intermezzo over de zin en onzin van het opvoeren van een toneelstuk met als thema de eerste heksenverbranding in Nederland (Almen, 1472). Manja vindt dat Aleida eerherstel verdient – en daarmee alle vrouwen die ooit tot heks zijn verklaard. In bredere zin: alle vrouwen die in de loop der eeuwen hebben moeten lijden onder de wreedheden van een vooral door mannen in stand gehouden wereldorde. Ze verwijst naar #metoo.
Daar is Greetje-die-even-geen-Greetje speelt het wel mee eens, maar ze wil niet meer omkijken, ze wil naar de toekomst, naar een betere wereld. Ze vertelt dat ‘heks’ ook een ‘geuzennaam’ kan zijn voor vrijgevochten, eigenzinnige vrouwen.
De discussie is de inleiding tot een sterke, gevoelvolle slotscène. Aleida heeft een allerlaatste ontmoeting met Greetje en voert dan vanaf de brandstapel een gesprek met de God van nu – die verschijnt in de gedaante van een eigentijds geklede jonge vrouw, of, wie weet, ‘genderneutraal’, zoals ze zelf verklaart.
Zo ontwikkelt zich een aanvankelijk eenvoudige navertelling tot een gelaagd toneelstuk dat dwars door de tijden heengaat. Zonder ook maar één keer aan geloofwaardigheid te verliezen, sterker nog: het komt de geloofwaardigheid ten goede dat het publiek door de beide speelsters – uit de grond van hun hart – krijgt uitgelegd waarom ze het zo spelen als het wordt gespeeld. En wat Manja ertoe bracht om de lokale geschiedenis in te duiken en zich te verplaatsen in de persoon van Aleida, huishoudster en geliefde van de pastoor. Ze schonden het celibaat, Greetje werd geboren. Uiteindelijk moest Aleida dáárom op gruwelijke wijze sterven.
De verbijstering over dat onrecht galmt 548 jaar na dato in het Almens kerkje doordringend na. Wegens dreigende regenbuien werd de voorstelling donderdagavond naar binnen verplaatst. Een nog grotere wijziging: Manja’s tegenspeelster Marloes Ypelaar, die contractuele verplichtingen elders had, was vervangen door Manja’s dochter Julia, eigenlijk (met Hanneke Huurnink) producent van het stuk én violiste in het strijkkwartet dat de vooraf opgenomen begeleidende muziek uitvoert.
’Weet je zeker dat je verder wilt spelen?’
Moeder en dochter die moeder en dochter vertolken. Het geeft het door Heleen Verburg geregisseerde stuk nóg weer een extra dimensie. De Heks van Almen grijpt je naar de keel.
Info: kamertheater.com
sander grootendorst | Achterhoek Nieuws
© 2020